straffen en belonen

Straffen en belonen
Straffen is soms onvermijdelijk om verkeerd gedrag af te leren. Realiseer je dat élke reactie van een opvoeder voor het kind een straf of een beloning is. Om zo min mogelijk te straffen, moeten ouders kritisch nadenken over de eisen die ze aan hun kinderen stellen.
De basisprincipes: beloon positief gedrag, spreek gedrags- of huisregels af en wees consequent.

Straf geven

• Eerst waarschuwen: geef aan waar de grens ligt.
• In verhouding: te lichte straf maakt geen indruk, een te zware straf maakt kind immuun en brengt het in verwarring. Te vaak straffen kan leiden tot nog slechter gedrag van het kind.
• Op tijd: geef straf op het juiste moment (een vierjarige straf je direct, een ouder kind mag bijvoorbeeld ’s avonds geen tv kijken als hij ’s ochtends iets misdaan heeft)
• De straf moet verband houden met het foute gedrag
• Lichaamstaal: wat de ouder uitstraalt (gedrag) moet overeenkomen met de boodschap. (Zeg niet met een glimlach dat je kind iets niet meer moet doen)
• Realiseer je waarom je straft: uit onmacht, uit emotie of is het echt verdiend? Vooral bij pubers straffen ouders vaak uit angst om de greep op hun puber te verliezen. Beter kan je accepteren dat je niet alles (meer) in de hand hebt.

Wat is een effectieve straf?

• Tekst en uitleg geven
• Standje geven: gedrag afkeuren
• Corrigeren: gedrag afkeuren en uitleggen hoe je het wel wilt zien
• Time out. Na de time-out is het over en wordt er niet meer over gesproken. Geef je kind de kans het gewenste gedrag te laten zien
• Iets niet geven (voorkomen is nog beter: zet de taart hoger, zodat ze er niet bij kunnen)
• Negeren

Wat werkt op welke leeftijd?

• tot 5 - 6 jaar: afkoelen op de gang; aantal minuten time out is gelijk aan leeftijd van je kind
• vanaf 5 jaar ontwikkelt het geweten zich: onthoudingsstraf (geen tv-kijken) of taak
• vanaf 11 - 12 jaar: zelf laten meedenken over de straf

Wat kan je beter niet doen?

• Voor straf naar bed (dat moet een veilige, prettige plek blijven)
• Als je kind al oprecht spijt heeft, niet straffen (hij beseft al dat hij stout was)
• Slaan. Alle deskundigen zijn het erover eens: de tik levert niks goeds op. Kinderen die regelmatig een tik krijgen, zijn agressiever. In het onderwijs is de tik taboe, in de huiselijke situatie geeft 60 procent van de ouders hun peuter weleens een corrigerende tik; 45 procent hun kleuter en 24 procent het 4 - 12 jarige kind.
• Veel straffen; dat maakt murw.
• Loze dreigementen.

Belonen

Een goede manier om het gedrag van je kind te veranderen, is hem te belonen op het moment dat hij iets doet wat jij heel prettig vindt. Als je kind voor het eerst alleen op het potje heeft geplast, of op eigen initiatief zijn speelgoed heeft opgeruimd, kun je hem met een beloning laten merken dat je dit heel erg waardeert.
Door hem een compliment te geven of hem te trakteren op een snoepje, weet je kind dat je trots op hem bent en zal hij zijn best doen dit gedrag vaker te vertonen. Hierbij is het belangrijk dat je niet te lang wacht met het geven van de beloning. De relatie tussen het gedrag en de beloning moet duidelijk voor hem zijn. Op die manier zal je kind het beste begrijpen dat hij door zijn gedrag een beloning heeft verdiend.

Manieren van belonen
Er zijn verschillende manieren om je kind te belonen. Deze manieren hebben we hieronder voor je op een rijtje gezet: Complimenten Tastbare beloning Beloningssysteem Verrassing Omkopen ComplimentenDoor je kind een compliment te maken, laat je hem weten dat je trots op hem bent. Dit motiveert een kind vaak beter om het gedrag nog eens te vertonen, dan een tastbare beloning zoals een snoepje. Door een complimentje leert je kind welk gedrag je van hem waardeert. Je kunt je kind op verschillende manieren complimentjes maken: met woorden, knuffels, schouderklopjes of een trotse glimlach. Je kind voelt zich al beloond als jij hem genegenheid voor hem toont.
Hierbij is het goed om heel duidelijk het gedrag te prijzen, niet je kind zelf. Zeg liever niet: Wat ben je toch een knappe meid, maar zeg: Wat knap dat je zelf op het potje hebt geplast of Ik vind het hartstikke goed van je dat je niet hebt gehuild bij de tandarts.

Tastbare beloning
In plaats van een compliment kun je je kind ook een tastbare beloning geven. Dit is een heel goed middel wanneer je kind een grote stap voorwaarts in zijn ontwikkeling probeert te zetten, bijvoorbeeld wanneer hij zijn best doet om niet meer in bed te plassen.
Het is niet verstandig om je kind op deze manier te belonen voor alledaagse dingen, zoals het leegeten van zijn bord. Je kunt er beter voor kiezen een beloning te geven wanneer je kind iets doet, wat niet tot zijn vaste taken behoort. Bijvoorbeeld wanneer je kind geduldig op je wacht wanneer jij een nieuwe broek aan het uitzoeken bent.
Een tastbare beloning kan van alles zijn. Je kunt je kind belonen met een leuk uitje, bijvoorbeeld naar de dierentuin of het zwembad. Maar je kunt er ook voor kiezen om hem te belonen met een snoepje of met nieuw speelgoed. Het is in ieder geval goed om de beloningen af te wisselen. Als je kind elke dag een snoepje krijgt, zal het effect verdwijnen.

Beloningssysteem
In plaats van af en toe een beloning te geven, kun je er ook voor kiezen een beloningssysteem op te stellen voor je kind. Dit kun je bijvoorbeeld gebruiken als je je kind iets wilt aanleren, wat op een gewone manier niet zo goed wil lukken. Stel dat je je kind wilt leren om niet meer te schreeuwen in huis. Wat je dan kunt doen, is een soort kalender maken, waarop je kind voor elke dag dat hij niet heeft geschreeuwd, een sticker mag plakken. Voor een jonge kleuter is deze sticker al een echte beloning. Met een oudere kleuter zou je af kunnen spreken dat hij een cadeautje krijgt, wanneer hij de hele kalender vol heeft.
Een beloningssysteem kun je niet gebruiken voor een peuter. Je kind moet hiervoor minstens vier jaar oud zijn. Een peuter kan namelijk nog niet verder kijken dan de dag van vandaag. Hij zal waarschijnlijk heel enthousiast zijn over de beloofde beloning, maar na een paar dagen zal hij toch terugvallen in zijn oude gedrag. Bij een peuter is het beter om de beloning direct na zijn goede gedrag te geven. Dan snapt hij dat het zijn gedrag is, dat tot een beloning heeft geleid.

Verrassing
Je kindje zal het extra leuk vinden wanneer hij onverwacht wordt beloond voor zijn goede gedrag. Door deze aangename verrassing, zal zijn positieve gedrag sterk worden aangewakkerd. Hij weet nu immers dat zijn vader of moeder trots op hem is als hij zich zo gedraagt!

Omkopen
Tenslotte kun je je kind ook een beloning in het vooruitzicht stellen. Wanneer je dit doet om iets van hem gedaan te krijgen, spreken we van omkopen. Zo kun je bijvoorbeeld beloven dat jullie morgen pannenkoeken gaan eten, als hij vandaag zijn andijvie opeet. Of je belooft hem een snoepje, als hij nu vijf minuten lief in zijn eentje gaat spelen.
Het is niet verstandig om van omkopen een gewoonte te maken. Kinderen die regelmatig worden omgekocht, verwachten op den duur altijd een beloning, en doen alleen nog iets om de beloning te krijgen. Bovendien kan je kind het idee krijgen dat elke handeling waar hij een beloning voor krijgt, vervelend is. Waarom zou hij anders worden beloond?
Als je kind niet aan tafel wil komen, kun je hem beter niet omkopen met een snoepje. In plaats van je kind goed gedrag te leren, leer je hem hiermee namelijk aan om de volgende keer weer nee te zeggen, zodat je hem nog een keer met iets lekkers om zult kopen. Eigenlijk is het dus het beste om omkopen te vermijden.